مصطفی کمال پاشا ( آتاترک)

مصطفی کمال پاشا ، نظامی و سیاستمدار ترک و نخستین رئیس جمهور ترکیه در روز ۱۹ ماه مه ۱۸۸۱ م. در " سالونیک " در یونان کنونی که در آن زمان جزو امپراطوری عثمانی بود به دنیا آمد. در سال ۱۸۹۹ به آموزشگاه نظامی استانبول رفت و در سال ۱۹۰۲ به دریافت درجه ستوان یکمی نائل آمد.سپس در دانشگاه جنگ به فراگیری فنون جنگ ادامه داد.

رضاشاه و آتاترک

در سال ۱۹۱۶ در تنگه داردانل و شبه جزیره قالیبولی در برابر انگلیسی‌ها مقاومت کرد و مانع اشغال استانبول توسط نیروهای بریتانیا و متفقین در جنگ جهانی اول شد. او سپس در جبهه روس نبرد کرد.در آغاز جنگ جهانی اول به فرماندهی لشکر نوزدهم عثمانی در شمال غربی ترکیه منصوب شد. در سال ۱۹۱۸ فرماندهی لشکر هفتم عثمانی را که در فلسطین بود بر عهده گرفت. و سرانجام فرماندهی نیروهای جنوب خاوری به عهده او گذاشته شد.

در جنگ جهانی اوّل دولت عثمانی شکست خورد و مناطق بسیاری در شمال آفریقا و حجاز، سوریه، عراق به دست کشورهای بریتانیا و فرانسه افتادند. قسمت‌هایی از اروپای خاوری نیز با حمایت فاتحان جنگ به استقلال رسیدند. در اواخر سال‌های جنگ اول جهانی ترکیه مورد هجوم فرانسه و ایتالیا از جنوب و یونان از شرق بود. آتاترک رهبری جنگ استقلال ترکیه را بر عهده داشت. در پایان جنگ جهانی اول مردم ترکیه از بی کفایتی خلیفه محمد ششم و نظام عثمانی به تنگ آمده بودند و آتاترک رهبری خیزش علیه خلافت و امپراتوری عثمانی را به عهده گرفت. در سال۱۹۱۹ که نیروهای عثمانی ازمیر را اشغال کردند. از سوی پادشاه عثمانی قدرتی بالاتر از قدرت همه مقامات لشکری و کشوری به وی واگذار شد.

وی آنگاه اعلام کرد که برای اتخاذ یک تصمیم ملی ، کنگره ای در سیواس با شرکت سه نفر از هر استان تشکیل خواهد شد.سال بعد نیز مجلس کبیر ملی را تشکیل داد و خود به ریاست آن برگزیده شد و به پیشنهاد وی قانونی به تصویب رسید که مطابق با آن نام کشور به ترکیه تغییر یافتو تصریح گردید که حق حاکمیت و و نیروی اجرائی توسط مجلس کبیر ملی و از جانب ملت اعلام خواهد شد.

در سال ۱۹۲۱ مجلس کبیر ملی او را به فرماندهی کل قوا برگزید او نیز با حمله ای همه جانبه ارتش یونان را که خاک ترکیه را در اشغال داشت واپس نشاند و قرارداد ترک مخاصمه میان ترکیه و یونان به امضا رسید که بر مبنای آن یونانی ها همه سرزمین ترکیه را تخلیه کردند.

در سال ۱۹۲۲ مجلس کبیر ملی به انقراض سلطنت رای دادو در سال بعد مصطفی کمال پاشا به عنوان نخستین رئیس جمهور ترکیه انتخاب شد و بدین ترتیب حکومت ششصد ساله ی عثمانی برافتاد. مصطفی کمال پاشا برنامه دگرگون سازی ترکیه را به اجرا در آورد و مجلس ملی به او لقب آتاترک داد.

از جمله اقدامات مهم آتاترک مبارزه علیه روحانیون مبارز، کشف حجاب و اجباری کردن لباس اروپایی بود. او همچنین به سرکوب عشایر دست زد. اما دیری نپایید که اعتقاد قلبی آتاترک به لزوم مدرنیزاسیون، سبب خشم روحانیون ترکیه شد و خشم روحانیون، باعث بروز اعتراضاتی در برخی نقاط ترکیه شد (از جمله آنان می‌توان به قیام شیخ سعید در ۱۹۲۵ اشاره کرد که بخاطر لغو خلافت و مغایرت آن با اسلام به دیاربکر حمله کرده بود) همچنین از دیگر اقدمات وی می‌توان به ترویج ملی‌گرایی ترک، جداکردن دین از سیاست، قانونی کردن حق رای زنان و تغییر خط عربی به خط لاتین نام برد

آتاترک در روز ۱۰ نوامبر سال ۱۹۳۸م. درکذشت و در آنکارا در محلی به نام آنت کابیر به خاک سپرده شد.

منابع

----------------------------------

- فرهنگ اعلام سخن ج۱ ص ۵

- ویکی پدیا دانشنامه آزاد اینترنتی

برچسب‌ها: مشاهیر ترکیه, سیاستمداران ترکیه, زادگان ۱۸۸۱ م, ۱۹۳۸ م