|
مشاهیر ایران و اسلام
|
||
زندگینامه
«عصمت باقرپور پنبه‌فروش» معروف به دلکش خواننده و هنرمند نامدار موسیقی سنتتی ایران در روز ۳ اسفند ۱۳۰۳ در بابل به دنیا آمد. عصمت دوران کودکی را بدون آن که به مدرسه برود و سواد بیاموزد، در بابل ماند. هنگامی که دوازده ساله شد، پدرش درگذشت. مادرش او را نزد یکی از دختران خود که در تهران ساکن بود فرستاد. عصمت در خانه خواهرش مولود بزرگ شد و به دبستان رفت.
در 17 سالگی به دلیل استعداد خوانندگی به رادیو معرفی شد و نزد عبدالعلی وزیری پسر عموی علینقی وزیری به فراگیری دستگاه های موسیقی پرداخت. او پس از سه سال آموزش وارد اداره رادیو شد و در سال 1323 برای نخستین بار به اجرا در رادیو پرداخت و صدایش پخش شد. او در ابتذدا ترانه های محلی مازندرانی را می خواند که خیلی زود مورد علاقه شنوندگان قرار گرفت. روح‌الله خالقی برای آغاز حرفهٔ عصمت، نام هنری «دلکش» را برگزید. دلکش نام گوشه‌ای از دستگاه ماهور است. دلکش مدتی با جمشید شیبانی که موسیقی پاپ کار می کرد همکاری کرد اما به خاطر دلبستگی به موسیقی سنتی موسیقی پاپ را رها کرد و به همکاری با مهدی خالدی پرداخت.
به باور رضا مجرد، پژوهشگر و کارشناس موسیقی، صدای دلکش، تنها صدای «چپ‌کوک» زنانه‌ای بود که در خوانندگی «راست‌کوک» هم تبحر داشت. صدای دلکش افزون بر حجم بالا، قدرت و گستردگی فراوانی داشت و آوای او به اصطلاح اساتید آواز، «صدای سینه‌ای» (به انگلیسی: Chest Voice) بود. بنا بر دیدگاه کارشناسان، گل صدای دلکش در محدودهٔ آلتو بود؛ ولی وی با مهارت می‌توانست فاصله‌های صوتی تنور، سوپرانو و متزو سوپرانو را هم بخواند. وی همچنین در چند مورد به ترانه‌سرایی هم پرداخته و این کار را با تخلص «نیلوفر» انجام داده است. از جمله ترانه‌هایی که او خود نوشته و خوانده، ترانهٔ «ساز شکسته» است.
دلکش در شصت سال زندگی حرفه‌ای خود بیش از ۲۰۰ ترانه، آواز و تصنیف خواند. ترانه‌سرایان و شاعرانی که بیشترین سروده‌ها را برای وی سروده‌اند، در درجهٔ نخست رحیم معینی کرمانشاهی و سپس بیژن ترقی، اسماعیل نواب صفا، ناصر شریفی، پرویز خطیبی، رضا جلیلی، کریم فکور، رهی معیری و حسین مسرور بوده‌اند. از آهنگسازانی که بیشترین آهنگ را برای دلکش ساخته‌اند هم می‌توان مهدی خالدی، پرویز یاحقی، علی تجویدی و حبیب‌الله بدیعی را نام برد. دلکش در سال 1329 به سینما روی آورد و به بازی در فیلم شرمسار به کارگردانی اسماعیل کوشان پرداخت.و در دهه 1330 در چند فیلم بازی کرد و همچنین برای چند فیلم دیگر خوانندگی کرد.
دلکش پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران و ممنوع شدن خوانندگی زنان ، خوانندگی را به طور کامل کنار گذاشت. او در سال‌های پایانی زندگی خود، به همراه تنها فرزندش «سهیل فزون‌مایه» در تهران زندگی می‌کرد در واپسین کنسرت‌های دلکش در ایالات متحده آمریکا و اروپا، سیما بینا حضور داشت و دسته‌گلی به وی هدیه کرد.
او در روزهای آخر عمر به خاطر شدت یافتن بیماری کلیوی در بیمارستان بستری شد و در غروب روز چهارشنبه ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ ه. ش. در تهران و در بیمارستان «ایران‌مهر» درگذشت. و پس از 4 روز بنا به تصمیم خانواده اش در قبرستان امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.
| نام ترانه | آهنگساز | ترانه سرا | دستگاه | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| یاد کودکی[۲] | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | بیات اصفهان، سه‌گاه و شور | ||||
| قسمت من | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | سه گاه | ||||
| جدایی | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | دشتی | ||||
| پشیمان شدم | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | چهارگاه | ||||
| روزگار بگذشته | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | اصفهان | ||||
| سفر کرده | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | جهارگاه | ||||
| باز گشته | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | اصفهان | ||||
| یاد من کن | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | ماهور | ||||
| تنهایی | جواد لشکری | رحیم معینی کرمانشاهی | چهارگاه | ||||
| تنهای تنها مانده ام | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | شوشتری | ||||
| پشیمان شدم | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | چهارگاه | ||||
| بس کن | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | همایون | ||||
| به پاس محبّت | علی تجویدی | رحیم معینی کرمانشاهی | چهارگاه | ||||
| نوای دل | جواد لشکری | رحیم معینی کرمانشاهی | چهارگاه | ||||
| سرباز وطن | انوشیروان روحانی | رحیم معینی کرمانشاهی | چهارگاه | ||||
| غم رسوایی | انوشیروان روحانی | رحیم معینی کرمانشاهی | چهارگاه | ||||
| برای تو | حبیب الله بدیعی | رحیم معینی کرمانشاهی | شوشتری | ||||
| افسانه | حبیب الله بدیعی | رحیم معینی کرمانشاهی | همایون و سه گاه یتیم | ||||
| بر تربت حافظ | علی تجویدی | علی تجویدی | سه‌گاه | ||||
| آتش کاروان | علی تجویدی | بیژن ترقی | شور | ||||
| می‌گذرم | علی تجویدی | بیژن ترقّی | چهارگاه | ||||
| آشفته | پرویز یاحقی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| پربسته | پرویز یاحقی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| گردباد | پرویز یاحقی | ؟ | |||||
| موج | پرویز یاحقی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| بهانهٔ تو | پرویز یاحقی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| آه بی‌اثر | مجید وفادار | اسماعیل نواب صفا | |||||
| دنیا من | مجید وفادار | اسماعیل نواب صفا | |||||
| خاکستر من | مجید وفادار | اسماعیل نواب صفا | |||||
| بندهٔ عشق | مجید وفادار | اسماعیل نواب صفا | |||||
| سایه | مجید وفادار | ؟ | |||||
| جام طلا | مجید وفادار | ایرج فاطمی | |||||
| آمد نوبهار | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| سعی باطل | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| ناامید | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| رفتی | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| قصهٔ بی‌حال | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| داغ لاله | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| اشک و آه | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| قهر عاشق | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| آمد نوبهار | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| نالهٔ دل | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| دل غافل | مهدی خالدی | اسماعیل نواب صفا | |||||
| به کنارم بنشین | مهدی خالدی | رهی معیری | |||||
| بردی از یادم (دوصدایی با ویگن) | مصطفی گرگین‌زاده | پرویز خطیبی | |||||
| ساز شکسته | محمود ثنایی | ||||||
| خدا کند عاشق شوم | همایون خرم | بیژن ترقی | |||||
| رقص گیسو | فریدون حافظی | دکتر میر ناصر شریفی | رویای شیرین | جواد لشگری | ایرج تیمورتاش | ||
| بدرقه | |||||||
| مهمانت کنم |
فیلم ها
نام فیلم - سال ساخت - کارگردان - نام نقش
شرمسار ۱۳۲۹ اسماعیل مادر
مادر ۱۳۳۱ اسماعیل کوشان ربابه
افسونگر ۱۳۳۲ اسماعیل کوشان فروغ
دسیسه ۱۳۳۳ علی کسمایی - ظالم
بلا ۱۳۳۶ سیامک یاسمی فاطی
عروس فراری ۱۳۳۷ اسماعیل کوشان - در نقش خودش
شانس و عشق و تصادف ۱۳۳۸ حسین مدنی -
فردا روشن است ۱۳۳۹ سردار ساگر -
شیرفروش ۱۳۳۹ اسماعیل کوشان - شمسی
پهلوان ۱۳۴۵ سیامک یاسمی -
قمار زندگی ۱۳۵۱ عباس کسایی دلکش
خانه خراب ۱۳۵۴ نصرت اله کریمی
منابع
---------------------------------------------
- ویکی پدیا دانشنامه آزاد اینترنتی
|+|
نوشته شده در جمعه نهم تیر ۱۳۹۶ساعت 11:41 توسط غلامرضا نصراللهی
|
|