زندگینامه:

سید حسین رضوی مشهدی متخلص به " خالص " از شاعران اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری است. اصلش از اصفهان بود. او کهین برادر میرزا باقر وزیر قورچی و از سادات رضوی است.پس از فوت برادرش سفری به حج رفت و سپس راهی هند شد و در زمان عالمگیر به هند رسید و با دختر فضایل خان میر سامان ( میر منشی پادشاه) ازدواج کرد و به یاری روح الله خان یزدی میر بخشی وارد کارهای دولتی شد و به دیوان صوبه ی بهار منصوب شد و از طرف شاه عالم بهادر شاه به لقب " امتیاز خان " ملقب گردید.

وی سرانجام آهنگ سفر عتبات عالیات کرد و از راه خشکی به سر حد ایران و هند رفت و از راه دهلی و لاهور به مولتان رسید. در سیوستان بود که خدایار خان عباسی مرزبان سند بر اموال او طمع کرد و به اشاره ی خواجه حسین خان کوکلتاش ، ناظم مولتان در سال ۱۱۲۲ ه. ق. جمعی را فرستاد و او را کشتند. میر عبدالجلیل بلگرامی ماده تاریخ قتل او را چنین نوشته است :

" آه آه امتیاز خان "

کتاب ها :

۱. " دیوان خالص مشهدی " حدود سه هزار بیت که مخلص خان فرزند بخشی عالمگیر پادشاه، بر آن دیباچه نوشته است.

نمونه شعر :

به هر حالت کسی را همتم محروم نگذارد

کفم گر بود خالی، بوسه دادم دست سائل را

*

کی شویم آزاد از قید خودی چون عنکبوت

بعدِ مردن هم به دام خود گرفتاریم ما

*

تا نخوانند، مشو سبز به هر انجمنی

که نباشد به چمن قدر، گل خودرو را

*

دیوانه به راهی رود و طفل به راهی

یاران! مگر این شهر شما سنگ ندارد

*

همت هرکس به قدر وسعت احوال اوست

آب چندین چشمه از یک چشمه ی پل می رود

*

لطف حق را کرد بر ما ظلمت عصیان غضب

آب دریا را شب تاریک آتش می کند

*

بِه لب آشنا نکردم، قدحِ شرابْ بی تو
که نشد زِ آتشِ مِی، جگرم کباب بی تو

دلِ دیگرم کَرم کُن، شبِ هجر چون سرآید
بِه چِه کار آید آن دِل، که نشد خراب بی تو؟

تو زِ گلْسِتان چو رفتی، زِ گدازِ بوتهٔ گُل
دلِ بلبلی ندیدم، که نگشت آب بی تو

بِه‌ تو هم رسیده باشد، که دو روزه عمر عاشِق
بِه‌ فنایِ خویش دارد، چِه‌ قدَر شتاب بی تو

زِ جداییِ تو جانا، شدم آن‌ قدر مکدّر
که زند طپانچه بر من، ورقِ کتاب بی تو

شده عمرها که شَب‌ ها، همه خوشدِلیم ازین است
تو وُ خوابِ نازْ بی من، من وُ پیچ‌ و‌ُ تاب بی تو

تو بِه‌ بزمِ باده‌ خواران، اگر ای جوان نیایی
زِ چِه آبرو برآید، زِ سبو شراب بی تو؟

چِه شود که خوار گردد، زِ جداییِ تو خالص
شده خار در نظرها، گُلِ آفتاب بی تو

*

منابع

----------------------------------------

- مجمع النفایس صص ۷۸ - ۸۰.

- صحف ابراهیم صص

- نتایج الافکار ص ۲۲۰- ۲۲۲.

- منتخب اللطایف ص ۲۶۴.

- مطلع الشمس ج ۲ ص ۴۳۰.

- تذکره شمع انجمن ص

- صبح گلشن ص ۱۴۹.

- مقالات الشعرا صص ۱۸۸ - ۱۹۳.

- سرو آزاد ص ۱۳۹.

- تذکره حسینی ص ۱۲۱.

- کلمات الشعرا ص ۷۹.

- فرهنگ سخنوران ص ۱۸۳.

- الذریعه ج ۹ ص ۲۸۴.

- قاموس الاعلام ج ۳ ص ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸.

- لغت نامه دهخدا ج ص