محمد تبریزی

محمد تبریزی فرزند عبدالحی از خوشنویسان قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری است. وی خطوط نسخ و ثلث و رقاع را خوش می نوشته و قطعات خوشنویسی به خط او موجود است. از جمله در کتابخانه توپقاپوسرای ترکیه در مرقع مالک قطعه ای از او که در ماه رمضان 806 ه. ق. کتابت شده وجود دارد.

منابع

-------------------------------------------------------

- احوال و آثار خوشنویسان ج 4 ص 1152

برچسب‌ها: مشاهیر تبریز, خوشنویسان تبریز

استاد علیرضا عباسی تبریزی

زندگینامه

علیرضا عباسی تبریزی ملقّب به �شاه نواز� از مفاخر عهد شاه عباس صفوی است. در انواع خطوط و نقاشی و تذهیب و طراحی استادی بی نظیر بوده و برخی از کتیبه های مساجد اصفهان که در عصر شاه عباس بنا شده است به خط اوست. سال وفاتش معلوم نیست.

او در تبریز شاگرد ملاّ محمّدحسین تبریزی و علاءالدّین محمّد بن محمّد تبریزی (معروف به علاء بیگ) بود. پس از آنکه سپاه عثمانی تبریز را تصرف کرد، وی از تبریز به قزوین رفت و در مسجد جامع آنجا به کتابت مشغول شد و قسمتی از کتیبه های آن مسجد و چند قرآن را در آنجا تمام کرد. او در سال 1001ق به خدمت شاه عباس درآمد و در زمره ندیمان مخصوص وی داخل شد و تا پایان عمر در زمره مقربّان شاه بود و در سفر و حَضَر همراه شاه عباس بود و مورد تفقد و عنایات ویژه او قرار داشت تا جائی که گاهی شاه پهلوی او می نشست و شمعی به دست می گرفت تا علیرضا در روشنایی آن کتابت کند.

در شرح حال او نوشته اند که به مقام و عظمت میرعماد نزد شاه عباس رشک می برده و غبطه می خورده و به واسطه احساس خطر از میر و از دست رفتن جایگاه خود نقشه قتل او را کشیده است. ولی در منابع دست اوّل صفوی چنین مسأله ای دیده نمی شود و علیرضا عباسی با داشتن آن مقام و نفوذ در دربار صفوی نمی توانسته از یک خوشنویس دیگر که از حشر و نشر و رفت و آمد به دربار شاه پرهیز می کرده خطری را احساس کند.

او در سال 1007ق پس از آنکه صادقی بیگ افشار از منصب کتابداری کتابخانه سلطنتی کنار گذاشته شد. به این منصب گماشته شد و تا سال 1025ق در قید حیات بود.

علیرضا عباسی در شعر و ادب هم دستی داشته و گاه اشعاری می سروده است از جمله:

تا خانه نشین شدی تو ای دُرّ خوشاب

پیوسته مراست از غمت دیده پر آب

من خانه دل خراب کردم ز غمت

تو خانه نشین شدی و من خانه خراب

قسمتی از کتیبه سردر کاروانسرای مجموعه گنجعلی خان به خط علیرضا عباسی -کرمان

آثار خوشنویسی

1. دو کتیبه فوقانی داخل مسجد شیخ لطف اللّه اصفهان به خط ثلث در سال 1025ق

2. کتیبه سردر مسجد شیخ لطف اللّه اصفهان به خط ثلث در سال 1012ق

ص: 669

3. کتیبه سردر باشکوه مسجد شاه [مسجد امام فعلی] اصفهان به خط ثلث، در سال 1025ق

4. کتیبه محراب مسجد مقصود بیگ در اصفهان به خط ثلث در سال 1011ق

5. کتیبه سردر عمارت عالی قاپوی قزوین به خط ثلث (که قسمتی از کتیبه فرو ریخته و تاریخ کتیبه مشخص نیست.)

6. کتیبه سنگی سردر کاروانسرای گنج علی خان کرمان در سال 1007ق

7. کتیبه ای در صحن عتیق آستان قدس رضوی به خط ثلث

8. کتیبه زیر گنبد حرم مطهر آستان قدس رضوی به خط ثلث بر روی خشت های طلا در سال 1016ق

9. کتیبه داخل بقعه خواجه ربیع در مشهد مقدس به خط ثلث (که قسمتی از کتیبه شامل تاریخ آن فرو ریخته است.)

10. کتیبه سنگی رباط خرگوشی در ندوشن یزد، به خط ثلث در سال 1023ق

11. کتاب «یوسف و زلیخا»یِ جامی که به خط نستعلیق در سال 980ق کتابت کرده و در کتابخانه آقای وحیدنیا در تهران وجود داشته است.

مرحوم استاد مهدی بیانی چندین قطعه از آثار خوشنویسی خط نستعلیق او را که بین سال های 1008 تا 1025ق نوشته شده است و در کتابخانه های سلطنتی سابق، ملک تهران) ، ملّی (تهران) ، آستان قدس رضوی، خزینه اوقاف استانبول، ملّی پاریس، عمومی لنینگراد (سن پطرزبورگ روسیه) ، بادلیان و چند مجموعه و کتابخانه خصوصی در تهران موجود است را معرفی کرده اند.

منابع

--------------------------------------------------------

- اعلام اصفهان ج4

- تذکره نصرآبادی، ج1، ص297؛

- تذکره ریاض الشعراء، ج3، ص487

- فرهنگ معین، ج5، ص1203؛

-دانشمندان آذربایجان، ص280؛

- ریحانه الادب، ج4، ص94؛

-تاریخ اصفهان (هنر و هنرمندان) ، صص 304-310؛

- الذریعه، ج9، ص757؛

- لغت نامه دهخدا، ذیل «عباسی»، ص45؛

- پیدایش خط و خطاطان، صص 180-187؛

- زندگانی شاه عباس اوّل، ج2، صص 53-57؛

- خوشنویسی در کتیبه های اصفهان، صص 35-38.

- گنجینه آثار تاریخی اصفهان، صص 407 و 410 و 402 و 404 و 428 و 468.

برچسب‌ها: مشاهیر تبریز, شاعران تبریز, خوشنویسان تبریز, مشاهیر اصفهان

میرزا طاهر خوشنویس تبریزی

حاج میرزا طاهر خوشنویس تبریزی، در سال 1306 قمری مطابق با 1268 ه. ش. در روستای هلق از توابع قرجه‌داغ چشم به جهان گشود. بنا به گفته خود وی در 3 سالگی به همراه پدرش به تبریز آمد و چون پدر وی علاقه زیادی به قرآن و خطاطی داشت فرزندش را در 5 سالگی به یادگیری کتابت قرآن تشویق کرد.

میرزا طاهر در سن 7 تا 10 سالگی به مکتب می‌رفت و پدرش نمونه‌هایی از آثار خطاطان دیگر را برای یادگیری در اختیار میرزا قرار داده بود تا وی از روی آنها تمرین کند، چنانکه خود میرزا می‌گوید: در عرض این 3 سال قرآن را با خط نسخ تمام کردم که نوشته صفحات آخر بهتر از صفحات اول بود.

وی در 11 سالگی به مدرسه «حسن پادشاه» رفته و ضمن تحصیل، 4 جلد کتاب به درخواست یکی از کتابفروشی‌های آن زمان کتابت کرده که چاپ شده بود. وی سپس اولین قرآن کریم را در سن 15 سالگی به مدت 4 سال نگارش می‌کند.

او در سن 17 سالگی تدریس خط را در مدارس ملی تبریز آغاز و پس از 5 سال در سمت دبیر خط دبیرستان‌های تبریز رسماً کار خود را با اداره فرهنگ آغاز کرد، وی پس از 35 سال تدریس دولتی با 50 سال سابقه خدمت، در سال 1334 شمسی بازنشسته شد.

این استاد خوشنویسی در سال 1336 به خاطر بیماری آب مروارید در بیمارستان فارابی تبریز توسط مرحوم دکتر جهانشاهی که از شاگردان خودش بود تحت عمل جراحی قرار گرفت و پس از عمل دید چشم استاد بسیار پایین آمد تا جایی که فقط نور را تشخیص می‌داد از این رو کتابهایی که از سال 1336 به بعد توسط میرزا طاهر نگارش شد با دید یک چشم صورت گرفت.

استاد شهریار از دوستان میرزا طاهر بود و در حدود سال‌های 1331 به بعد جهت یادگیری خط شکسته تحریری به منزل میرزا می‌رفت و 3 روز در هفته با هم بودند. حوالی سال‌های 1332 شاهکار استاد شهریار یعنی حیدربابا با خط میرزا طاهر به چاپ رسید.

این استاد خط نسخ در مدت 50 سال سابقه فرهنگی شاگردان زیادی از صنوف مختلف مانند بازاری، فرهنگی، پزشک و دیگر مشاغل داشت که همگی به خطاطانی چیره تبدیل شدند..

وی 78 سال مشغول نوشتن بودند و حاصل این همه تلاش کتابت بالغ بر 250 جلد کتاب و 25 جلد قرآن کریم است.

او در عمر خود 6 دختر و یک پسر ایافت که دو دختر و یک پسرش در قید حیات هستند. «حبیب شهلافر» داماد میرزا طاهر است که وی هم خطاطی را پیش میرزا طاهر تعلیم دیده و امروز 3 جلد قرآن کریم و یک جلد مفاتیح و گلستان سعدی و دیوان حافظ از وی به یادگار مانده است.

او از خداوند خواسته بود چنانکه اولین قلم را از قرآن شروع کرده‌ ، آخرین قلمش نیز به قرآن ختم شود و سرانجام دعایش مستجاب شد و قرآنی را که در سال 1351 شروع کرده بودند در اوایل سال 1354 و در سن 85 سالگی به اتمام رساند، روزی که این قرآن تمام شد به حدی او خوشحال بود که نماز شکر به جای آورد ، البته این قرآن چاپ نشده اما نسخه خطی آن نیز موجود است..

وی از نیمه سال 1354 به خاطر ضعف جسمانی و کهولت سن دیگر قادر به نوشتن نبود این ضعف حدود یک سال طول کشید تا سرانجام در روز 12 تیر‌ماه 1355 ه. ش. درگذشت . در بزرگداشتی که آذر‌ماه 1376 در تبریز برای میرزا برگزار شد، مقرر شد که قبر میرزا طاهر از تهران به تبریز انتقال یابد و نهایتاً در روز 10 بهمن 1384 قبر میرزا طاهر خوشنویس از تهران به مقبرة‌الشعرای تبریز انتقال یافت.

منابع

----------------------------------

- خبرگزاری فارس - روز 9 شهریور 1393 مطلب گزارش فارس از سرگذشت میرزا‌ «طاهر خوشنویس»

برچسب‌ها: خوشنویسان تبریز, مشاهیر تبریز, زادگان ۱۳۰۶ ه ق, درگذشتگان ۱۳۵۵ ه ش

بایزید تبریزی

بایزید بن ابراهیم تبریزی از خوشنویسان هنرمند قرن نهم هجری است. خط نسخ را خوش می نوشته است. وی نسخه ای از مثنوی معنوی را در سال 851 ه. ق. به خط نسخ کتابت نموده است. این نسخه در کتابخانه آیت الله صدوقی در یزد موجود است.

منابع

-----------------------------------------------------------

- فهرست نسخه های خطی کتابخانه صدوقی یزدی ص62

برچسب‌ها: خوشنویسان تبریز, مشاهیر تبریز

شمس الدین ابوالفتح جرعه تبریزی

زندگینامه

شمس الدین ابوالفتح تبریزی متخلص به جرعه از خوشنویسان و شاعران قرن سیزدهم هجری است. دیوان او قریب شش هزار بیت شعر دارد كه مشتمل بر قصاید، غزل، قطعه، رباعى و مسمط است . او در دیوان خود ناصرالدین شاه و اتابك اعظم و چند تن از رجال قاجار را مدح گفته است . ی اسلامی موجود است . وی خط نستعلیق را خوش می نوشته و تا سال 1273 ه. ق. زنده بوده است .

سروده ها

1- دیوان اشعار نسخه ای از دیوان او به شماره ی 9069 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است .

2- خسرو و شیرین که شامل 1500 بیت است و ناتمام مانده است .

آثار

1- «كلیّات» قاآنى که در سال 1273 ه. ق. در تبریز چاپ سنگی شده است.

2- «جهان نما» که در سال 1257 ه. ق. در تبریز چاپ سنگی شده است .

منابع

----------------------------------------

- الذریعه ج9 ص193

- فهرست مختصر نسخه های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ص365

برچسب‌ها: خوشنویسان تبریز, مشاهیر تبریز, شاعران تبریز

محمدرضا تبریزی عباس آبادی

محمّد رضا بن محمّد مقیم تبریزی عباس آبادی، از خوشنویسان هنرمند قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری است. در خط نستعلیق نزد ابوتراب اصفهانی مشق کرد و در اصفهان به کتابت مشغول شد. او در ماه رجب 1089ق به دستور شاه سلیمان نسخه ای ناتمام از «جامع الحکایات» را که نورالدّین محمّد لاهیجانی آنرا کتابت کرده و موفق به اتمام آن نشده بود را کتابت کرده و به پایان رساند که در کتابخانه سلطنتی سابق موجود است.

او برادر شاعر و خوشنویس هنرمند میر سیّد علی خان جواهر رقم است. محمّد رضا در خوشنویسی از سرآمدان عصر خویش و در صفای نیت و تهذیب اخلاق و حسن خلق کم نظیر بود. او در سال 1118ق در اصفهان وفات یافته و در مزار بابا رکن الدّین (تخت فولاد) اصفهان مدفون شد.

منابع

------------------------------------------------

- احوال و آثار خوشنویسان، ج3، ص725.

برچسب‌ها: خوشنویسان تبریز, مشاهیر تبریز, خوشنویسان اصفهان, درگذشتگان ۱۱۱۸ ه ق