ابوسعید عبدالحی گردیزی

ابوسعيد عبدالحى بن ضحاك بن محمود گرديزى، ادیب و مورخ دانشمند ایرانی در نيمه اول قرن پنجم هجرى، وی در روزگار سلطنت عبدالرشيد غزنوى، پسر سلطان مسعود غزنوى، مى‌زيست. او در گرديز (منطقه‌اى در يك منزلى غزنه در جاده هند) در سال 440 ه. ق. ، متولد شد. وى در غزنين سكونت داشت و در همين شهر كتاب خود را نوشت.

اثر برجسته او «زين الأخبار» مشهور به «تاريخ گرديزى»، پيرامون سال 440 ه. ق. ، نگاشته شده و مشتمل است بر تاريخ عالم و اسلام از قديم‌ترين روزگار تا اندكى بعد از 440 ه. ق. ، مقارن با پايان پادشاهى مودود غزنوى، پسر سلطان مسعود غزنوى، كه به نثرى پخته نوشته شده است. او اين نام را به مناسبت نام مخدوم خويش - زين المله عبدالرشيد بن مودود غزنوى - برگزيده است. البته كتاب به‌خاطر نام خود وى، به «تاريخ گرديزى» نيز مشهور است، ولى نام «زين الأخبار» معروف‌تر است. از مختصات كلام گرديزى، رعايت جانب ايجاز، ذكر رئوس حوادث و اجتناب از اطناب و عدم ورود در جزئيات است. با آنكه در كلام وى لغات تازى كم نيست، اما شيوه نگارش او كهنه و نزديك به نثر سامانى است.

وى با ابوريحان بيرونى در ارتباط بوده و از او دانش‌اندوزى كرده است و شايد با ابوالفضل بيهقى نيز حشر و نشر داشته است.

زين المله عبدالرشيد بن مودود غزنوى، يك‌سال پس از تأليف «زين الأخبار» به دست طغرل، غلام پدرش، كشته مى‌شود و پس از آن معلوم نيست كه چه بر سر گرديزى آمده است. صفحه‌هاى ابتدايى اين كتاب در دسترس نيست و مطالب موجود با شرح سلسله پيشداديان آغاز مى‌گردد و پس از آن به سرگذشت كيانيان و ملوك‌الطوايف (اشكانيان) و ساسانيان پرداخته شده است، سپس به ملوك اسلام و سرنوشت اميران خراسان رسيده است و به ذكر اعياد ملل گوناگون، مانند جهودان و ترسايان و مغان و هندوان هم پرداخته و كتاب را با معارف و انساب روميان به پايان برده است.سال و محل درگذشت گردیزی به دست نیامد

منابع

----------------------------------------------------

- فرهنگ معین ج 6 ص 1688

- دانشنامه دانش گستر ج13 ص 781

برچسب‌ها: مشاهیر گردیز, مورخان گردیز