حاج ملا احمد خوئینی قزوینی

زندگینامه :

حاج ملا احمد خوئینی، فقیه، اصولی و محدّث امامی قرن سیزدهم و چهاردهم. خوئینی به حاج ملاآقا نیز مشهور بوده است (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، قسم 1، ص 170؛ مدرس تبریزی، ج 2، ص 195؛ قس امین، ج 3، ص 175، که به اشتباه خویی نوشته‌است). پدرش ملامصطفی (متوفی ح 1275) و جدش ملااحمد (متوفی 1245) هر دو عالمانی برجسته و صاحب آثاری در فقه بودند (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، طبقات: الکرام، قسم 1، ص 116؛ همو، الذریعة، ج 13، ص 329).

خوئینی در در ۱۷ ربیع الاول 1247 در خوئین به دنیا آمد (همو، الذریعة، ج 5، ص 84؛ قس امین، همانجا، که سال ولادتش را 1246 دانسته است). او در هشت سالگی، در زادگاهش یادگیری علوم مقدماتی چون صرف و نحو را آغاز کرد (رجوع کنید به حسینی اشکوری، ج 1، ص 92) و پس از پنج سال، برای ادامه تحصیل به قزوین رفت و سطوح متوسطه علوم دینی را از استادانی چون ابوطالب بهشتی قزوینی، سید رضی قزوینی و عبدالکریم ایروانی فراگرفت (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، همانجا). او یک سال بعد، برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت. مهم‌ترین استاد خوئینی در اصفهان سیدحسن اصفهانی (مشهور به مدرّس) بود که پنج سال نزد او فقه، اصول، رجال و حدیث آموخت و پس از دریافت اجازه از وی، در 1266 به قزوین و پس از چند ماه به خوئین بازگشت (رجوع کنید به همانجا؛ حسینی اشکوری، همانجا).

خوئینی در 1267 برای تکمیل مدارج علمی به عراق رفت. نخست به مدت یک سال در کربلا نزد فاضل اردکانی* درس خواند، سپس به نجف رفت و مدتی در جلسات درس شیخ انصاری و راضی نجفی شرکت کرد و از هر دو اجازه اجتهاد گرفت. وی قسمتی از آثارش را در این دوره نگاشت (رجوع کنید به همانجاها).خوئینی در 1269 به اصرار استادانش به قزوین بازگشت. از آن پس تا هنگام وفات، در حدود چهل سال، در قزوین اقامت گزید و در این مدت به تألیف، تدریس علوم دینی و نیز انجام‌دادن دیگر وظایف شرعی پرداخت (رجوع کنید به همانجاها). خوئینی در قزوین محبوبیت، نفوذ و اعتبار درخور توجهی داشت و ریاست دینی و مرجعیت امور شرعی قزوین برعهده وی بود (رجوع کنید به اعتمادالسلطنه، ص 194؛ آقابزرگ طهرانی، مُصَفَّی‌المَقال، ستون 2).

اعتماد السلطنه درباره ی او می نویسد :

" فقیهی متبحر و محققی متدرب می باشد و ساکن قزوین است و در تاریخ تالیف این کتاب ریاست شرعی آن خطه من جمیع الجهات با اوست. و در آن مملکت بر حسب شایستگی و سزاواری ، قبول عامه و در حسن بیان و تفهیم دقائق قدرتی نامه دارد و در انواع علوم شرعیه تصمیماتی پرداخته است ؛ مدالله ایام ترویجه "

او در ۱۳۰۷ ه. ق. در قزوین درگذشت (امین، همانجا؛ مدرس تبریزی، ج 2، ص 196).

از خوئینی چهار پسر به نامهای مصطفی، حسین، علی و عبداللّه برجای‌ماند که همگی عالم دینی بودند. او فرزند دیگری نیز به نام حسین داشت که در جوانی و در زمان حیات پدر درگذشت (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، طبقات: نقباء، همانجا؛ همو، الذریعة، ج 6، ص 45).

خوئینی در تدریس و تفهیم مطالب علمی دشوار مهارت داشت (اعتمادالسلطنه، همانجا).خوئینی دارای تألیفات پُرشمار و متنوعی است که نشان‌دهنده فعالیتهای علمی فراوان اوست.

او سرانجام در سال ۱۳۰۷ ه. ق. در قزوین وفات یافت .

کتاب ها :

۱. " ارجوزه ای در دیات "

۲. " حاشیه بر اشارات "

۳. " حاشیه بر تفسیر صافی " تا آخر سوره بقره.

۴. " حاشیه بر ریاض "

۵. " الجبر و التفویض "

۶. " مرآه المراد في تراجم الاوتاد " که در دهه يكم ماه پنجم سال ۱۲۷۲ ه. ق آن را تالیف کرده و محمد اسمعيل بن عبد الرحمن سلطان آبادي به خط نسخ در رجب ۱۳۰۴ ه. ق. کتابت کرده است. نسخه ای از این کتاب به شماره در کتابخانه ملی ملک وجود دارد. نسخه دیگری از این کتاب را که محمد مؤمن بن محمد امين حسيني اهري ساكن قزوين به خط نسخ در چهارشنبه ۱۶ ربيع الاول ۱۲۸۳ ه. ق. بدستور مؤلف کتابت کرده است ، به شماره ۴۶۴ در کتابخانه آیت الله مرعشی در قم موجود است.

۷. " لوامع الاحکام "

۸. " معارج الوصول "

۹. " رساله فی منجزات مریض"

۱۰. " الوجیزه "

۱۱. " مجلی الشرعه في مسئلة التضيق والتوسعة" پيرامون مساله تضييق و توسعه در عبادات ، بطور استدلال و بسيار مفصل با ذكر اقوال فقهاء ،در يك مقدمه و سه فصل و يك خاتمه. که در دهه دوم ماه شعبان ۱۲۷۱ ه. ق. در خمسه بدان شروع كرده و دهه اول از ماه رمضان همان سال بپايان برده است . این نسخه به خط نسخ ، سيد احمد ، دهه اول ماه رمضان ۱۳۰۰ ه. ق. کتابت شده است و به شماره ۳۶۷۶ در کتابخانه آیت الله مرعشی در قم موجود است.

فهرست مطالب چنين است :

المقدمة : في الاشارة الي مواضع الخلاف والاشكال في الباب . الفصل الاول : في الاشارة الي القائلين بالمضايقة . الفصل الثاني : في الاشارة الي التفاصيل المذكورة في المسالة . الفصل الثالث : في حجج القاتلين بالمواسعة المطلقة . الخاتمة : في نقل قول بعض الاجلة والجواب عنه .

آغاز :

"الحمدلله رب الارضين والسماوات رب اجعلني مقيم الصلاة ...
و بعد فيقول المسجون بسجن الدنيا الدنية ".
انجام :

"النبي المرسل الي كافة الانس والجان صلي الله عليه و آله الذين هم منبع التبيان والبيان".

*

منابع

-----------------------------------------------

محمد محسن ، آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/1983؛

ج ۵ ص ۸۴ ، ج ۱۸ ص ۳۵۸ ، ج ۲۰ ص ۱۳ و ۲۸۵ ، ج ۲ص ص ۱۸۴ ، ج ۲۳ صص ۱۶ و ۱۰۷ ، ج ۲۵ ص ۴۵.

- همو، طبقات اعلام‌الشیعة: الکرام البررة، قسم 1ـ2، مشهد 1404

- همان: نقباء البشر فی‌القرن الرابع عشر، مشهد، قسم 1ـ4، 1404

- همو، مُصَفَّی المَقال فی مُصَنِّفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران 1337ش

محمدحسن‌بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج 1، تهران: اساطیر، 1363ش

- محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ج 4، اصفهان 1352ش؛

- اعیان الشیعه ج ص

- الذریعه

- فهرست علماء زنجان ص ۳۱.

- معجم مولفی الشیعه صص ۱۶۷ و ۱۶۸.

- فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک ج ۶ ص ۴۷۹.

- فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی ج ۱۰ ص ۶۸. ، ج ۱۴ ص ۲۴۴.

محمدحسن‌بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج 1، تهران: اساطیر، 1363ش؛ امین؛ محمدعلی حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ج 4، اصفهان 1352ش؛ احمد حسینی اشکوری، تراجم‌الرجال، قم 1414؛ محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة‌الادب، تهران 1369ش.

برچسب‌ها: مشاهیر قزوین, فقیهان قزوین, زادگان ۱۲۴۷ ه ق, درگذشتگان ۱۳۰۷ ه ق